Trybunał Konstytucyjny: koniec z obligatoryjnym dożywotnim zakazem prowadzenia pojazdów

Wyrok z 23 kwietnia 2025 r. zmienia prawo: sądy odzyskały decyzyjność

W dniu 23 kwietnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny wydał ważny wyrok (sygn. akt P 3/17), w którym uznał art. 42 § 4 kodeksu karnego za niezgodny z Konstytucją RP. Chodzi o przepis nakazujący sądom obowiązkowe orzekanie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych wobec sprawców, którzy po raz kolejny zostali skazani za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu lub narkotyków.

Dlaczego Trybunał uznał przepis za niekonstytucyjny?

Trybunał wskazał, że ustawodawca nie może narzucać sądowi automatycznego wymiaru kary, ignorując indywidualne okoliczności sprawy, cechy sprawcy oraz stopień jego winy. Takie rozwiązanie narusza:

• Art. 10 Konstytucji RP – mówiący o trójpodziale władzy i niezależności sądów,

• Art. 45 ust. 1 Konstytucji RP – gwarantujący każdemu prawo do sprawiedliwego procesu przed niezależnym sądem.

Trybunał zaznaczył, że sąd powinien mieć możliwość dostosowania kary do realiów konkretnej sprawy, a nie działać jak automat orzekający sankcję ustaloną odgórnie przez ustawodawcę.

Promenada w Świnoujściu. Gdzie jest gospodarz tego miasta? Ręce opadają… – Film

Co zmienia wyrok Trybunału Konstytucyjnego?

Dotychczas, zgodnie z art. 42 § 4 kodeksu karnego, sądy musowo orzekały dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, m.in. w sytuacji:

• powtórnego prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem narkotyków w czasie obowiązywania wcześniejszego zakazu,

• spowodowania katastrofy w ruchu lądowym, wypadku śmiertelnego lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – pod wpływem alkoholu lub narkotyków.

Teraz, na mocy wyroku TK, sądy odzyskały możliwość elastycznego podejmowania decyzji. Nie oznacza to automatycznej bezkarności, ale otwiera drogę do indywidualnej oceny sprawy – z uwzględnieniem okoliczności i stopnia społecznej szkodliwości czynu.

Co to oznacza dla kierowców?

Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że dożywotnie zakazy prowadzenia pojazdów będą teraz rzadziej orzekane. Sądy mogą bowiem stosować łagodniejsze środki karne, jeśli uznają, że dana sytuacja na to pozwala.

Dla wielu komentatorów i prawników to przywrócenie właściwej roli sądom. Dla innych – zwłaszcza ofiar wypadków drogowych – to kontrowersyjna decyzja, która może osłabić efekt odstraszający prawa karnego.

A jednak można! Po naszej publikacji naprawiono podesty w Parku Chopina w Świnoujściu – Film

Podsumowanie

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2025 r. zmienia praktykę sądową w Polsce. Art. 42 § 4 kodeksu karnego, w dotychczasowym brzmieniu, uznany został za niezgodny z Konstytucją. Oznacza to koniec automatycznego orzekania dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów, nawet wobec recydywistów drogowych. Od teraz to sąd będzie decydował, jaka kara jest adekwatna do konkretnej sytuacji.